Ekosistem
içinde daha küçük boyutlu ekosistemlerde bulunmaktadır. Orman, dağ, ova, çayır,
hububat, doğal hayvanların her biri ayrı ayrı ekosistemi oluşturmaktadır.
Ekosistemi
oluşturan öğeler, başlıca dört gurupta toplanır.
1-Cansız
varlıklar. (inorganik ve organik maddeler)
2-
üreticiler. (yeşil bitkiler)
3-Tüketiciler
(bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenler)
4-Ayrıştıcılar
(bakteri ve mantarlar)
Ekosistem
içindeki doğal dengeye “ekosistem dengesi” denir. Doğal denge bozulduğunda,
ekosistem dengesi bozulur ve ekolojik sorunlar ortaya çıkar. Mevcut ekosistemin
bozulup ortadan kalkması ve daha sonra bozulan bu ekosistemin yerine yeni bir
ekosistemin olması olayına sükseyon (yerine alma) denir.
EKOLOJİ: Canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle
olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır.
TÜR: Aynı kökenden gelen,çiftleştiklerinde verimli döller verebilen
canlılara tür denir.
POPULASYON: Belli sınırlar içinde yaşayan,aynı tür canlıların
oluşturduğu topluluğa denir.
KOMÜNİTE: Belirli bir bölgede,farklı popülasyonların bir araya gelerek
oluşturdukları,uyumlu birlikteliklerdir.
EKOSİSTEM: Canlılar,cansız çevreleriyle birlikte ekosistemi oluşturur.
BİYOSFER: Yeryüzündeki canlıların yaşama koşullarına uygunluk gösteren
her yer biyosferi tanımlar.Okyanusun derinliklerinden 10bin metre yüksekliğe
kadar olan alan biyosfer katmanıdır.
HABİTAT:
Canlıların yaşamına uygunluk gösteren alanlardır.Canlının yaşadığı
adrestir.Örn:Ankara keçisi,Ankara'da yaşar.
EKOSİSTEM
Ekosistemler,
kara ekosistemleri ve su ekosistemi olarak iki grupta incelenir. Ormanlar,
çayırlar ve çöllerin her biri bir ekosisteme örnektir. Bu ekosistemde en önemli
etkendir. (Toprak, hava,nem,ışık ve sudur.) su ekosistemi okyanus, deniz,
göl,nehir, ırmak ve sulak alanları kapsar. Su ekosisteminde en önemli etkenler
sıcaklık, oksijen, mineraller ve ışıktır.
Kara ve su
ortamlardaki ışık, sıcaklık, nem,tuzluluk vb. koşullar mevsimlere göre
değişebilir. Güneş ışığının geliş açısının mevsimlere göre değişmesi ortamın
azalması kara ve sularla buharlaşmayı artırır. Karalardaki nem oranı
düşürebilir. Su ortamında buharlaşan ise tuzluluk oranının yükselmesine neden
olabilir.
Mevsimlere
bağlı değişiklikler ekosistemlerde yen alan canlıların yaşamsal düzenini de ekiler.
Örneğin; kasım patı ve patates gibi bitkiler ilkbahar ve yaz mevsimlerinde ve
sonbahar aylarında açar.
BESİN ZİNCİRİ VE BESİN PİRAMİTLERİ
Doğada canlılar başka bir canlıyı besin olarak kullanırken kendileride başka
canlıların besini olurlar. Canlıların birbirlerini tüketmelerine göre
sıralanmaları ile oluşan zincire besin zinciri denir. Zincirin her halkası ayrı
bir tür tarafından oluşturulur. Ancak hiçbir zaman doğada tek sıralı zincire
rastlanmaz. Bir canlı besin olarak birden fazla türü besin olarak kullanırken
kendiside birden çok türün besini olur. Bu durum zincirlerin birbirine karışıp
beslenme ağları oluşturmasına neden olur.
· Besin zincirleri ile canlılar arasında organik
madde ve enerji akışı gerçekleşir.
· Zincir ne kadar kısa ise madde ve enerji o kadar
ekonomik kullanılır.
1) Üreticiler
2) Tüketiciler: a) Birincil tüketiciler (otçullar)
b) İkincil tüketiciler
(etçil-otçullar)
c) Üçüncül tüketiciler
(etçiller)
3) Ayrıştırıcılar
· Ayrıştırıcılar zincire her halkadan
katılabilir.Ayrıştırıcılar canlı yaşamını bitirdikten sonra yapısındaki organik
maddeleri inorganik(organik olmayan) maddelere dönüştürürler.Böylece madde döngüleri gerçekleşmiş olur bu canlı
grubu sayesinde.
Besin zincirinde kütle sıralaması şöyledir: Üreticiler >Otçullar >Etçil –otçullar > Etçiller >ayrıştırıcılar
DOĞADAKİ MADDE DÖNGÜSÜNÜN KORUNMASI Canlıların etkileşim içinde olduğu su, hava ve toprak belirli miktarda ve çeşitte madde içerir. Bu nedenle su, hava ve toprağın yapısında oluşabilecek anormal değişmeler canlı yaşamını doğrudan etkiler. Hava, su ve toprak arasında bazı maddelerin hareket etmesine madde döngüsü denir. Dört çeşit maddenin döngüsü canlılar için çok önemlidir.
a. Karbon döngüsü: Karbondioksit gazının hava ve canlılar arasındaki alış verişiyle oluşur. Fotosentez havadaki karbondioksitin azalıp besin yapılmasını sağlarken, solunum besinlerin azalıp havadaki karbondioksitin artmasını sağlar.
b. Oksijen döngüsü : Karbon döngüsünün tersi şeklinde gerçekleşir. Vücut solunumu havadaki oksijen miktarını azaltırken, fotosentez olayı havadaki oksijen miktarını artırır.
c. Azot döngüsü : Azot gazının hava ve canlılar arasındaki hareketidir. Havadaki azot gazı Azot bağlayıcı bakteriler tarafından tuza çevrilerek toprağa karıştırılır. Bütün canlılar azot ihtiyacını topraktan karşılarlar. Azot hücrelerdeki protein, vitamin, ATP, gen yapımında kullanılır. Ölen canlılardaki azotlar azot ayrıştırıcı bakteriler tarafından tekrar havaya karıştırılır.
d. Su döngüsü : Hava ve toprak arasında suyun hal değiştirerek hareket etmesidir. Işık ve sıcaklık etkisiyle ısınan su buharlaşarak bulutları oluşturur. Bulutlar soğuyarak yağmur oluşmasını sağlarlar.